[Thơ] Em Ơi Hà Nội Phố – Phan Vũ

HÀ NỘI – PHỐ
Gửi những người Hà Nội đi xa…

Chương I
1.
Em ơi! Hà Nội – phố!
Ta còn em mùi hoàng lan
Còn em hoa sữa.
Tiếng giầy gọi đường khuya
Thang gác cọt kẹt thời gian
Thân gỗ…
Ta còn em màu xanh thật đêm
Ngôi sao lẻ
Xào xạc chùm cây gió
Chiếc lá lạc vào căn xép nhỏ
Lá thư quên địa chỉ.
Quay về…

2.
Ta còn em một gốc cây
Một cột đèn
Ai đó chờ ai?
Tóc cắt ngang xoã xoã bờ vai…
Ta còn em một ngã ba
Vội vã
Chiếc khăn quàng tím đỏ,
Thoáng qua
Khuôn mặt chưa quen
Bỗng xôn xao nỗi khổ!
Mỗi góc phố
Một trang tình sử…

3.
Ta còn em con đường vắng
Rì rào cơn mưa nhỏ
Trên vòm cao
Đổ xuống chuông hồi
Nhà thờ Cửa Bắc,
Tan chiều lễ
Kinh cầu còn mãi ngân nga…

4.
Ta còn em đôi mắt buồn
Dõi cánh chim xa
Tháng năm dừng lại
Một ngôi nhà
Gã Trương Chi ôm ghi-ta
Từng đêm
Hoá đá…
Ta còn em chuyến tàu đêm
Về muộn
Qua cầu
Một người nào lạc giữa sân ga…

Chương II
5.
Em ơi! Hà Nội phố!
Ta còn em những hố sâu
Trước cửa
Cơn mưa đầy
Chiếc thuyền giấy lang thang
Không bến đỗ…
Ta còn em quả bóng lăn
Một mình trên sân cỏ
Thằng bé thẫn thờ
Tuổi thơ qua cuộc chơi
Vội vã…
Ta còn em cánh cửa sắt
Lâu ngày không mở.
Nhà ai?
Qua đó bâng khuâng
Nhớ tuổi học trò…

6.
Ta còn em giàn thiên lý
Năm xưa
Thơm mùi hò hẹn
Cuộc tình đầu ngọt lịm
Những nụ hôn xanh ngắt trên cành…
Ta còn em chuỗi cười vừa dứt
Nắng chiều vàng ngọn cỏ
Vườn hoang
Ngày cũ vui tàn theo mùa hạ…
Ta còn em tiếng ghi-ta
Bập bùng
Tự sự
Châm lửa điếu thuốc cuối cùng
Xập xoà
Kỷ niệm
Đêm kinh kỳ một thuở
Xanh lơ…

7.
Ta còn em chiếc đồng hồ quả lắc
Già nua
Đếm thời gian
Theo nhịp đong đưa
Trước ngõ phố
Sót cây hoa gạo
Buổi chợ chiều họp giữa kinh đô…

8.
Ta còn em những ngọn đèn mờ
Trên nóc phố
Mùa trăng không tỏ
Tiếng rao đêm
Lạc giọng
Thờ ơ…
Ta còn em bảy nốt cù cưa
Lão Mozart hàng xóm
Từng đêm quên ngủ
Cô gái mặc áo đỏ Venise
Tiếng dương cầm trong căn nhà đổ [1]
Những mảnh vỡ trên thềm
Beethoven và Sonate Ánh Trăng
Nốt nhạc thiên tài bay lả tả
Một kiếp người,
Một phím đàn long…

9.
Ta còn em khuya phố
Mênh mông
Vùng sáng nhỏ
Bà quán ê a chuyện nàng Kiều
Rượu làng Vân lung linh men ngọt
Mắt cô nàng lúng liếng đong đưa
Những chàng trai say suốt cả mùa…

10.
Ta còn em tiếng hàng ngày
Vang âm đường phố
Tia hồ quang chớp xanh
Toa xe điện cuối ngày
Người soát vé
Áo bành tô cũ nát…
Lanh canh! Lanh canh!
Tiếng chuông reo hay lời kêu khổ? 
Bó gạo, mớ rau
Mẹ về buổi chợ
Lanh canh! Lanh canh!
Lá bánh, củ khoai
Đàn con trên bến đợi
Cuối ngày…

Chương III
11.
Em ơi! Hà Nội – phố
Ta còn em con đê lộng gió
Dòng sông chảy mang theo hình phố
Cô gái dựa lưng bên gốc me già
Ngọn đèn đường lặng thinh
Soi bờ đá…
Ta còn em một con tàu
Giã biệt bến sông
Mảnh trăng vỡ
Tiễn người bỏ xứ
Dãy phố buồn
Nghìn năm mắt nhớ…

12.
Ta còn em ráng đỏ chiều hôm
Đôi chim khuyên gọi nhau trong bụi cỏ
Đôi guốc bỏ quên bên ghế đá
Gã đầu trần đi ngược trời mưa…
Ta còn em con đường tên cũ
Cổ Ngư
Cành phượng vĩ la đà
Chiều phai nắng
Bông hoa muộn in hình ngọn lửa…
Ta còn em chiếc lá rụng
Khởi đầu nguồn gió
Lao xao con sóng biếc
Gió Tây Hồ
Hoàng hôn xa đến tự bao giờ?
Những bước chân tìm nhau
Vội vội
Tiếng thì thầm sớm hôm buổi tối
Cuộc tình hờ bỗng chốc nghiêm trang…

13.
Ta còn em ngọn gió Nghi Tàm
Thoáng mùi sen nở muộn
Gió Nhật Tân
Gợi
Mùa hoa năm ấy
Cánh đào phai…

14.
Ta còn em chiếc lá bàng đầu tiên
Nhuộm đỏ
Cô gái gặp nắng hanh
Chợt hồng đôi má
Cơn mưa nào đi nhanh qua phố
Một chút xanh hơn
Trời Hà Nội hôm qua…
Ta còn em cô hàng hoa
Gánh mùa thu qua cổng chợ
Những chùm hoa tím
Ngát mùa thu…

Chương IV
15.
Em ơi! Hà Nội – phố!
Ta còn em một Hàng Đào
Không bán đào
Một Hàng Bạc
Không còn thợ bạc
Đường Trường Thi
Không chõng, không lều
Không ông nghè bái tổ vinh quy…
Ta còn em tiếng gọi trong đêm
Người đi xa trở về
Căn nhà không biển số
Ngày đi mỏi mòn nỗi nhớ
Ngày về phố cũ quên tên…

16.
Ta còn em chiếc xe hoa
Qua hàng liễu rũ
Giỏ phong lan
Điệp vàng rực rỡ
Cánh tay trần trên gác cao khép cửa
Những gót son dập dìu đại lộ
Bờ môi ai đậm đỏ bích đào…
Ta còn em tà áo nhung huyết dụ
Đất nghìn năm còn mãi dáng kiêu sa
Phường cũ lưu danh người đẹp lụa
Ngõ phố nào in dấu hài hoa?

17.
Ta còn em đường lượn mái cong
Ngôi chùa cổ
Năm tháng buồn xô lệch ngói âm dương
Ai đó ngồi bên gốc đại
Chợt quên ai kia bên đường đứng đợi
Cuộc đời, có lẽ nào
Là một thoáng
Bâng quơ…
Ta còn em những cuộc tình
Như một bài thơ
Những nỗi đau gặm mòn phận số
Nhật ký sang trang
Ghi thêm nỗi khổ…

18.
Ta còn em đống kim ngân
Đổ đầy hàng mã
Ngựa, xe, võng, lọng
Những hình nhân nuối tiếc vàng son
Khi phố phường là miền loạn gió
Làm sao tìm được mớ tro than?

19.
Ta còn em nóc phố
Lô xô
Màu ngói cũ
Ngôi nhà còn tiếng khóc oa oa
Con đường đá lát bao niên kỷ
Qua sông nhớ mẹ tuổi già…

Chương V
20.
Em ơi! Hà Nội phố!
Ta còn em mảnh đại bác
Ghim trên thành cũ
Một thời thịnh
Một thời suy
Hưng vong lẽ thường
Người qua đó
Hững hờ bài học sử…
Ta còn em dãy bia đá
Nhân hình hội tụ
Rêu phong gìn giữ nét tài hoa
Ly rượu đầy xin rót cúng cha
Nghìn lạy cúi đầu thương đất tổ
Bến nước nào đã neo thuyền ngự
Đám mây nào in bóng rồng bay?

21.
Ta còn em tháng chạp
Những hàng cây óng ả sợi hồng
Tháng chạp
Trên giường trải chiếu hoa
Tháng chạp
Mùi hương dài theo phố
Một tháng chạp
Mẹ
Nửa đêm thức
Hoá vàng…

Chương VI
22.
Em ơi! Hà Nội – phố!
Ta còn em năm cửa ô –
Năm cửa gió
Cơn bão thường niên qua đó –
Ba mươi sáu phố
Bao nhiêu mảnh vỡ?
Ta còn em một màu xanh thời gian
Một màu xám hư vô
Chợt nhoè
Chợt hiện
Chợt lung linh ngọn nến
Chợt mong manh
Một dáng
Một hình
Nhợt nhạt vàng son
Đậm đầy cay đắng…

23.
Ta còn em những ngõ cụt bất ngờ
Cửa ngẩn ngơ
Ngôi nhà không người ở
Khung trời của nỗi buồn
Vô cớ…
Người nghệ sĩ lang thang
Hoài
Trên phố
Bơ vơ
Không nhớ nổi con đường
Tha hương ngay trước cổng nhà mẹ cha…

24.
Ta còn em những giọt sương
Nhoè nhoè bóng điện
Mặt nước Hồ Gươm
Một đêm trở lạnh
Tháp Rùa ngả bóng lung linh
Cánh nhạn chao nghiêng
Chiều cuối
Người ra đi mang theo buốt giá
Áo choàng không ấm thân gầy
Cầm bằng như cánh chim bay…

Chương VII
25.
Em ơi! Hà Nội – phố!
Ta còn em cây bàng
Mồ côi mùa đông
Ta còn em nóc phố
Mồ côi mùa đông
Ta còn em mảnh trăng
Mồ côi mùa đông…
Em ơi! Hà Nội – phố!
Ta còn em cánh tay trần
Mở cửa
Mùa Xuân trong khung:
Giò phong lan
Điệp vàng rực rỡ
Từng cây khô óng ả sợi tơ hồng
Đường phố dài
Chi chít chồi sinh
Màu ước vọng in hình
Xanh nõn lá…
Ta còn em,
Hà Nội – phố, em ơi!
Ta còn em,
Em ơi! Hà Nội, phố…

(Tháng chạp, 1972)

……….

“Em ơi Hà Nội phố” là một bài thơ nổi tiếng của nhà thơ Phan Vũ, được sáng tác vào năm 1972 trong bối cảnh Hà Nội bị tàn phá bởi những trận ném bom ác liệt trong cuộc chiến tranh chống Mỹ. Tác phẩm là một bản tình ca buồn về Hà Nội, vừa mang nỗi đau thương của chiến tranh, vừa thể hiện tình yêu sâu đậm với thành phố nghìn năm văn hiến. Bài thơ đã trở thành một phần không thể thiếu trong ký ức văn hóa về Hà Nội, và được phổ nhạc thành ca khúc cùng tên, càng làm nổi bật vẻ đẹp buồn man mác của thủ đô.

Cấu trúc và nội dung của bài thơ

“Em ơi Hà Nội phố” có cấu trúc khá dài, nhưng lại không tuân theo một thể thơ cố định, mang phong cách tự do và trữ tình. Nhà thơ sử dụng ngôn từ giàu hình ảnh, cảm xúc và lặp lại cụm từ “Em ơi Hà Nội phố” như một điệp khúc, tạo nên âm hưởng dịu dàng nhưng day dứt.

Bài thơ mở đầu bằng những lời gọi tha thiết:

“Em ơi, Hà Nội phố
Ta còn em mùi hoàng lan
Ta còn em mùi hoa sữa”

Những câu thơ ấy gợi lên không gian Hà Nội thanh bình với hương hoàng lan và hoa sữa, những biểu tượng rất riêng của thành phố này. Tuy nhiên, nỗi buồn đã dần len lỏi khi nhà thơ nhắc đến những mất mát trong chiến tranh. Hà Nội, trong ký ức của Phan Vũ, không chỉ là nơi có những kỷ niệm đẹp, mà còn là nơi chứng kiến nỗi đau và sự tàn phá.

“Em ơi, Hà Nội phố
Những con đường quen bóng
Những hàng cây xanh cổ thụ…
Những mái nhà in bóng
Những ngôi trường nhuốm máu”

Từng con đường, từng hàng cây và những mái nhà, ngôi trường – tất cả đều bị tàn phá bởi bom đạn. Hà Nội không còn là thành phố thanh bình mà Phan Vũ từng biết, nó đã trở thành một nơi nhuốm máu và nước mắt. Bài thơ vì thế là lời tri ân cho những điều đã mất, và cũng là lời nhắc nhở về ký ức bi thương mà Hà Nội đã phải trải qua.

Hà Nội – Tình yêu và sự chia cắt

Phan Vũ đã kết nối hình ảnh thành phố với người con gái, người tình, hay có thể là biểu tượng cho tình yêu đối với Hà Nội. Qua câu “Em ơi”, ông gọi Hà Nội như người yêu, như sự gắn bó không thể rời xa. Tình yêu với thành phố là một tình cảm sâu nặng, chứa đựng cả nỗi đau của chiến tranh lẫn sự lưu luyến quá khứ:

“Ta còn em…
Mùa thu còn đó
Dư âm sóng vỗ mặt hồ
Chiều rợp bóng cây già nhuộm vàng lá khô”

Sự chia cắt trong bài thơ không chỉ là chia cắt về mặt địa lý hay vật lý, mà còn là sự chia cắt về thời gian. Những ký ức về mùa thu, bóng cây già, sóng hồ Tây hay những con đường rợp bóng nay đã trở thành dĩ vãng. Qua thời gian và tàn phá của chiến tranh, tất cả chỉ còn lại trong tâm trí, gợi lên một cảm giác tiếc nuối không thể thay thế.

Âm hưởng của nỗi buồn và hy vọng

Dù bài thơ thấm đẫm nỗi buồn về chiến tranh và sự tàn phá, nhưng “Em ơi Hà Nội phố” không chỉ là một bài thơ về sự mất mát. Nó còn chứa đựng niềm hy vọng, sự tin tưởng vào tương lai và sức sống mãnh liệt của Hà Nội:

“Ta còn em… như mùa đông
Ta còn em… như mùa thu”

Sự lặp lại của cụm từ “Ta còn em” thể hiện niềm tin rằng, dù trải qua bao khó khăn, Hà Nội vẫn còn đó, tình yêu với Hà Nội vẫn còn nguyên vẹn. Phan Vũ đã thể hiện một niềm tin bền bỉ vào sự hồi sinh của thành phố, vào sự trường tồn của những giá trị văn hóa và tinh thần của Hà Nội.

Tác phẩm âm nhạc và sự lan tỏa của bài thơ

Bài thơ “Em ơi Hà Nội phố” đã được nhạc sĩ Phú Quang phổ nhạc, trở thành ca khúc nổi tiếng và là một trong những bản nhạc về Hà Nội được yêu thích nhất. Giai điệu trầm buồn, tha thiết cùng với lời thơ giàu cảm xúc đã biến bài thơ thành một bản tình ca bất hủ về Hà Nội. Với cả thơ và nhạc, “Em ơi Hà Nội phố” đã chạm đến trái tim của nhiều thế hệ người yêu Hà Nội, và trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa nghệ thuật về thành phố này.