Binh Pháp Tôn Tử – Thiên Thứ III: Mưu Công (Dùng Mưu Đánh Thắng)

THIÊN 3: MƯU CÔNG

Trong phép dùng binh có thể khiến cho toàn bộ nước địch đầu hàng là thượng sách.  Đánh tan tành nước ấy chỉ là thứ sách. Có thể khiến toàn quân đội địch đầu hàng là thượng sách.

Đánh tan tành quân đội địch chỉ là thứ sách.  Có thể khiến cả đơn vị địch đầu hàng là thượng sách.  Phá vỡ đơn vị đó chỉ là thứ sách.

Có thể khiến tất cả binh sĩ địch đầu hàng là thượng sách.  Đánh giết tất cả chỉ là thứ sách. 

Có thể khiến toàn bộ quân ngũ đầu hàng là thượng sách.Phá vỡ quân ngũ của địch chỉ là thứ sách. 

Vì thế, trăm trận trăm thắng chưa hẳn đã là người tướng tài ba nhất.  Chẳng đánh mà địch chịu hàng mới gọi là mưu trí nhất trong mọi nhà cầm quân mưu trí.

Cho nên, để đánh thắng quân địch, tài trí nhất là biết dùng mưu,  thấp hơn thì dùng các biện pháp ngoại giao, thấp hơn nữa là dùng vũ lực.  Hạ sách nhất mới phải đánh thành.

Chế tạo xe và khiên, sắm sửa vũ khí, trang khí giới,  chuẩn bị cho việc đánh thành phải cần thời gian ba tháng mới hoàn tất.

Lại dây ụ đất, phòng lũy, dùng cho việc đánh thành thì cần thêm ba tháng chuẩn bị nữa.  Chuẩn bị lôi thôi kéo dài như vậy, tướng sĩ mỏi mệt không nén được nóng giận.  Đến khi đánh thành thì thúc binh sĩ liều chết leo thang vào thành. Khi ấy, quân sĩ thương vong ba phần, chỉ còn một mà thành vẫn chưa lấy được.  Đó là cái thiệt hại của sự đánh thành. 

Vì thế, người khéo dùng binh phải biết cách để không giao tranh đổ máu mà địch phải hàng.

Không cần bức binh sĩ liều mình đánh thành mà thành vẫn thu phục được. Làm sao để khiến người hàng phục mà không phải kéo dài chiến tranh?

Người cầm quân theo mưu kế ăn chắc toàn thắng đoạt thiên hạ thì quân sĩ không đến mức sức cùng lực kiệt mà thắng lợi thành công viên mãn.  Đó là phép dùng mưu đánh thắng trong nghiệp nhà binh.

Trong phép nhà binh, nếu thực lực ta hơn địch gấp 10 thì bao vây địch.  Nếu thực lực ta hơn địch gấp 5 thì tiến đánh địch.  Nếu thực lực ta hơn địch gấp 2 thì hãy phân tán địch.

Còn như thực lực ta với địch ngang nhau thì phải bày mưu tính kế để thắng được địch. Nếu lực quân ta ít hơn địch thì phải nghĩ cách thoát khỏi vòng kiềm chế của địch.  Nếu thực lực quân ta yếu hơn địch thì phải lánh địch rồi nhân cơ hội mà quyết chiến với địch.

Khi binh lực đã ít và yếu hơn địch, nếu chỉ biết cố thủ ngồi giữ thì sớm muộn cũng thành tù binh của địch mà thôi. 

Người làm tướng có thể ví như thanh đòn của một cỗ xe,  hai bên thanh đòn chịu sức nặng của trọng tải xe, cũng như người làm tướng gánh vác trách nhiệm đại sự để phò giúp Nhà Nước. Thanh đòn chắc thì xe vững, thanh đòn yếu thì xe siêu vẹo.

Như việc Nước Nhà có nhờ được sự giúp dập của tướng tá hay không cũng theo ý nghĩa này. Vì thế, người làm vua sẽ gặp khó khăn nếu tình hình trong quân mắc phải một trong ba điều sau:

Không biết quân không thể tiến mà thúc quân tiến, không biết quân không thể lui mà bắt quân lui,  như thế gọi là ép buộc binh sĩ, ấy là một điều. 

Không thông hiểu nội tình quân đội mà can thiệp vào sự điều binh khiển tướng trong quân,  khiến cho quân sĩ không khỏi có lòng ngờ vực, ấy là hai điều. 

Không thạo mưu  kế dùng binh mà xen vào việc hoạch định chiến lược kế sách,  khiến cho quân sĩ không khỏi có lòng hoài nghi, ấy là ba điều.

Quân sĩ ngờ vực hoài nghi thì tai hoạ chư hầu kéo đến tập kích là nguy cơ đã nhìn thấy trước.  Đó là cái điều quân sĩ rối loạn từ bên trong mà dẫn mình đến chỗ tự thất bại. 

Có năm trường hợp sau đây để xác định chắc thắng:

Một là nắm bắt được tình hình chiến cuộc có thể đánh hay không thể đánh thì sẽ thắng. 

Hai là biết tùy thực lực quân đội nhiều ít để có những chiến thuật khác nhau thì sẽ thắng. 

Ba là tướng sĩ trên dưới đồng tâm hợp nhất thì sẽ thắng.

Bốn là dùng quân đội đã chuẩn bị sẵn sàng để đánh đội quân đã mỏi mệt, hao sức thì sẽ thắng. 

Năm là tướng cầm quân ra trận thì tài năng mà vua trong nước không áp đặt tướng thì sẽ thắng.

Với 5 điều đó thì có thể biết cách để thắng đối phương.

Cho nên nói rằng biết mình biết người trăm trận trăm thắng.  Nếu biết mình mà chẳng biết người thì thắng một trận thua một trận.  Còn như chẳng biết mình cũng chẳng biết người thì sự thất bại nắm chắc trong tay đó.